فروض ستهفروض ستّه به سهام شش گانه ارث که در قرآن کریم تعیین شده اطلاق می گردد. ۱ - سهام شش گانهقرآن کریم به بیان شش سهم از سهام ارث پرداخته که در کلمات فقها به فروض ستّه معروف شده است. این فروض عبارت اند از: ۱.۱ - نصفسهم دختر اگر تنها و بدون برادر باشد؛ سهم خواهر پدری یا پدری و مادری، در صورتی که تنها باشد و سهم شوهر در صورتی که همسرش فاقد فرزند باشد. ۱.۲ - دو سومسهم دو دختر و بیشتر در صورتی که میّت فاقد پسر باشد و نیز سهم دو خواهر پدری و مادری یا پدری و بیشتر، در صورت فقدان برادر برای میّت . ۱.۳ - یک سومسهم مادر به شرط آنکه میّت فاقد فرزند و برادر باشد و سهم خواهر و برادر مادری در صورت تعدّد. ۱.۴ - یک چهارمسهم زن ، در صورتی که همسرش فاقد فرزند باشد، و سهم شوهر ، در فرضی که همسرش از او یا شوهر دیگر فرزند داشته باشد. ۱.۵ - یک ششمسهم هر یک از پدر و مادر ، در صورتی که میّت دارای فرزند باشد؛ سهم مادر با وجود برادران پدری و مادری یا پدری، در صورت وجود پدر و سهم برادر یا خواهر مادری که تنها است. ۱.۶ - یک هشتمسهم زن، در فرضی که شوهرش دارای فرزند باشد. [۲]
الدروس الشرعیة، ج۲، ص۳۳۸.
۲ - نتیجهگیریاز آنچه که ذکر شد ظاهر می‌شود که: ۱- فروض نصف است و نصف آن است و نصف نصف آن است و دو ثلث است و نصف دو ثلث است و نصف نصف دو ثلث است. [۴]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۴۰۳، کتاب المواریث، الامر الثالث فی السهام، السادس.
به‌عبارت‌دیگر «فروض شش تا می‌باشد؛ و صاحبان این فرض‌ها سیزده (گروه) هستند.» ۲- اهل طبقه سوم از صاحبان انساب، دارای فرض نمی‌باشند و فقط از جهت قرابت ارث می‌برند. و معلوم شد که زوجین وراثتشان مطلقاً به فرض است، مگر در یک صورت و آن موردی است که وارث، منحصر به امام (علیه‌السلام) و زوج باشد. و اما طبقه اول و دوم بعضی از آن‌ها اصلاً فرضی ندارند مانند پسر و برادر پدر و مادری یا پدری و بعضی از آن‌ها مطلقاً دارای فرض می‌باشند مانند مادر و بعضی از آن‌ها در بعضی از حالات - نه در همه حالات - صاحب فرض می‌باشند مانند پدر که با وجود فرزند میّت، دارای فرض است و درصورتی‌که میت فرزندی نداشته باشد صاحب فرض نمی‌باشد و همچنین است یک خواهر و دو خواهر پدری و پدر و مادری، پس این‌ها فرض دارند درصورتی‌که مردی با این‌ها نباشد و اگر مردی باشد دارای فرض نمی‌باشند.» [۶]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۴۰۳، کتاب المواریث، الامر الثالث فی السهام، مسالة۱.
۳- کسی که دارای فرض می‌باشد بر دو قسم است: اول کسی است که فقط یک فرض دارد و فرض این شخص به تبدّل احوال، کم‌وزیاد نمی‌شود مانند پدر که در صورت وجود فرزند، صاحب فرض است و آن فقط سدس است مطلقاً. و همچنین است یک دختر و دو دختر و بیشتر درصورتی‌که پسر نباشد. و همچنین است یک خواهر و دو خواهر پدری یا پدر و مادری درصورتی‌که برادر نباشد؛ زیرا فرض این‌ها نصف یا دو ثلث است مطلقاً و این‌ها اگرچه در بعضی از حالات - نه همه حالات - صاحب فرض می‌باشند، اما فرض این‌ها به تغیّر حالات نه کم می‌شود و نه زیاد. و گاهی کسی است که در همه حال دارای فرض است که به تبدّل احوال، تغییر پیدا نمی‌کند. و این مانند برادر مادری یا خواهر مادری است که در صورت یکی بودن فرض او سدس است و در صورت تعدّد، ثلث است که در هیچ یک از حالات کم‌وزیاد نمی‌شود. دوم کسی است که فرضش با تبدّل احوال تغییر پیدا می‌کند مانند مادر؛ زیرا گاهی فرض او ثلث و گاهی دیگر سدس است. و همچنین است زوجین؛ زیرا با نبودن فرزند نصف و ربع است و با بودن او ربع و ثمن می‌باشد. [۷]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۴۰۳، کتاب المواریث، الامر الثالث فی السهام، مسالة۲.
۳ - پانویس۴ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۵، ص۶۷۸، برگرفته از مقاله«فروض ستّه». • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی رده‌های این صفحه : دیدگاه های فقهی امام خمینی
|